صحنه‌ای از انیمیشن بلند نان‌آور (نورا تومی، ۲۰۱۸)، منبع: The New York Times
درآمیختن دنیاهای گوناگون با انیمیشن
نویسنده: MARISA SITTHEEAMORN
فیلم‌های انیمیشن می‌توانند داستان‌های مختلف را به گونه ای روایت کنند که فیلم‌های داستانی و ادبیات هرگز از پس آن بدین شکل بر نیامده‌اند. ماهیت و ذات انیمیشن از قدرت اعجاب‌انگیزی برای انتقال احساسات و ایده‌های پیچیده به روشی به ظاهر ساده برخوردار است که برای مخاطبین از تمام سنین بسیار جذاب است. بنیان تخیلی این رسانه محدودیت‌ها را کنار زده، از موانع فرهنگی عبور کرده و اختیارات بی‌حد و مرزی را به چشم‌انداز هنری یک اثر اعطا می‌کند. به مدد جادوی نهفته در خلق جهان‌هایی جدید و دیده نشده، داستان سرایی در دنیای انیمیشن از قید و بند هرگونه پیش فرض و محدودیت رها می‌شود.
همچنان که جمعیت جهان در حال گسترش است، این مسئله برای رسانه فیلم امری حیاتی است که بتواند بازتابی مستمر از تغییرات اجتماعی، سیاسی و چشم‌اندازهای فرهنگی کشورها را نمایان کند. مهاجرت و سفرهایی که به منظور کشف سرزمین‌های ناشناخته منجر به ترک وطن می‌شوند، خانواده‌ها را با هم در می‌آمیزند و سنت‌ها را با هم ادغام می‌کنند. به طور مثال، کشور کانادا محل سکونت خیل عظیمی از ملیت‌های مختلف جهان می‌باشد که برایشان تعاریفی همچون خانواده و میراث فرهنگی در گذر نسل‌هایی که از پی هم می‌آیند دگرگون شده است. در این میان، کودکان مهاجر بیش از هر زمان دیگری بین انتظارات خانوادگی و فشارهای اجتماعی آسیب دیده و بحران هویت را تجربه می‌کنند.
در طول تاریخ سینما، فیلم‌ها همیشه واسطه‌ای بوده‌اند که انسان‌ها برای همذات‌پنداری و تجزیه و تحلیل احساسات درونی خود به آنها روی آورده‌اند. اما بر همگان عیان است که بزرگترین مشکل این صنعت ریشه در اکران حداقلی آثاری دارد که به تنوع فرهنگی و قومیت‌های دیگر کشورها می‌پردازند و از آثاری که به موضوع مهاجران و نژادهای مختلط می‌پردازند به هیچ عنوان به میزانی که شایستگی و قابلیت تاثیرگذاری آن را دارند نام برده نمی‌شود. این شکاف عمیق انگیزه‌ای برای فارسی سینما سنتر است که به معرفی آثاری بپردازد که این روایت ها را برجسته می‌کنند و از ارتباط فیلمسازان با موضوعات متاثر از بستر زیستی‌شان حمایت کند.
با وجود اسکان بسیاری از اقلیت‌های مهاجر در کانادا، فارسی زبانان یکی از بزرگترین جمعیت‌های ساکن در این کشور به شمار می‌روند و بسیاری از آنها فیلمسازان فارسی زبان یا نسل دوم مهاجر هستند که نیازی مبرم برای داستان گویی و نمایش تجربیات خود بر روی پرده‌های سینما احساس می‌کنند. در طی سالیان گذشته، انیمیشن مسیر موفقی را برای برخی از کانادایی‌هایی که دارای پیشینه زبان فارسی هستند و یا صرفا به فرهنگ این مرز و بوم علاقمندند پیموده است. فیلم اسب‌های پنجره‌ای (آن ماری فلمینگ، ۲۰۱۶) و فیلم نان‌آور (نورا تومی، ۲۰۱۸) دو اثر برجسته‌ای هستند که توسط تهیه‌کنندگان کانادایی و فیلمسازان نوظهور ساخته شده و به زندگی در ایران و افغانستان می‌پردازند. در حالی که فیلم اسب‌های پنجره‌ای از چگونگی تلفیق فرهنگ و هویت مردم کشورهای مختلف در دنیای مدرن سخن می‌راند ، فیلم نان‌آور تماشاچی را به کابل و دوران حکومت طالبان پرتاب می‌کند.
فیلم اسب‌های پنجره‌ای برای نخستین بار در جشنواره انیمیشن اَنِسی در فرانسه به نمایش درآمد و اولین نمایش خود در آمریکای شمالی را در جشنواره فیلم بین‌المللی تیف ۲۰۱۶ پشت سر گذاشت. این فیلم زندگی رُزی مینگ شاعر جوان چینی و ایرانی تباری را دنبال می‌کند که به همراه پدربزرگ و مادربزرگ چینی خود در ونکوور زندگی می‌کند. وی برخلاف وصیت بزرگان خاندانش، تصمیم می‌گیرد برای اجرا در یک جشنواره شعر به شیراز سفر کند. رُزی در شیراز خود را در بین شاعران و ایرانیانی می‌یابد که راز‌هایی را از زندگی گذشته وی فاش می‌کنند و جزئیاتی را از داستان پدرش بازگو می‌کنند که همیشه می‌پنداشته او را رها کرده است. رُزی در اشعارش از تنگناهای زندگی‌اش به عنوان یک شهروند کانادایی با ریشه‌های ایرانی-چینی می‌سراید و در طلب فهم و گشایش گره‌های کور زندگی است.
آن ماری فلمینگ، کارگردان این انیمیشن بلند، که خود تباری چینی ـ استرالیایی دارد برای سالیان زیادی در جوار جامعه ایرانیان در آلمان زندگی می‌کرده است. این همزیستی، او را به سمت واکاوی و ادای احترام به فرهنگ‌ها و قوم‌های دیگر در فیلمش وا داشته است. اگرچه نگاهی کانادایی در کل فیلم کاملا مشهود است اما بازتابی ملموس از مصائب زندگی مهاجران نژادهای مختلف است که با گوشه‌هایی از زندگی وی فصل مشترک دارند. این فیلم علاوه بر اینکه احساسات تماشاچیان را با خود همراه کرد، جوایز متعدد بین‌المللی را از آن خود کرد؛ جایزه هیئت داوران جشنواره انیمیشن بوچون و جایزه بهترین انیمیشن بلند ۲۰۱۷ در Asia Pacific Screen Awards از جمله این موارد هستند.
فیلمی که در ادامه به آن می‌پردازیم انیمیشن نان‌آور (۲۰۱۸) تولید مشترک کشورهای ایرلند، کانادا و لوکزامبورگ است. این انیمیشن بر اساس رمان دبورا الیس که خود جوایز بی‌شماری را کسب کرده است، ساخته شده و پرده از راز زندگی پروانه دختر ۱۱ ساله افغان بر می‌دارد که در دوران حکومت طالبان در کابل زندگی می‌کند. پس از دستگیری پدر پروانه، او مجبور می‌شود برای تامین مخارج خانه با لباس مبدل پسرانه در انظار عمومی ظاهر شود. پروانه که بدون اجازه و حمایت افراد ذکور خانواده از خانه بیرون زده است، ناچار می‌شود با مصائب ناعادلانه محیطی که در آن زندگی می‌کند دست و پنجه نرم کند تا شاید بتواند راهی برای آزادی پدرش از زندان و سیر نگه داشتن خانواده‌اش بیابد. این فیلم با تهیه کنندگی آنجلینا جولی، برای نخستین بار در جشنواره تیف ۲۰۱۶ به نمایش درآمد و کمی پس از آن نامزد دریافت بهترین انیمیشن بلند در نودمین دوره آکادمی اسکار شد.
هر دو فیلم نان‌آور و اسب‌های پنجره‌ای نمایانگر گونه‌ای از اصالت و عمق روابط انسانی هستند که تنها فیلم‌های انیمیشن قابلیت بیان آن را بدین شکل دارند. این آثار همچنین با رسالت اف سی سی برای ترویج و معرفی داستان‌های شهروندان بدون مرز و چند ملیتی و تجربیات منحصر به فرد آنها همسو است. ما بی‌صبرانه در انتظار دیدن آثاری تازه با چنین ظرافت‌هایی خواهیم ماند.
چنانچه ساکن تورنتو هستید، انیمیشن اسب‌های پنجره‌ای در سالن سینمای تازه تاسیس Paradise و به حمایت اف سی سی و Real Asian Film Festival در روز یکشنبه هشتم مارچ در ساعت ۱۰ صبح به نمایش گذاشته خواهد شد. برای دریافت اطلاعات بیشتر از نحوه خرید بلیت به صفحات مجازی ما سر بزنید یا اینجا را کلیک کنید!
به اشتراک بگذارید